NAJWAŻNIEJSZE  DATY

Kościół parafialny poświęcony 02.09.1945 r.
Parafia Erygowana 01.06.1951 r.
Sanktuarium MB Brzeskiej ustanowione dekretem ks. abp Mariana Przykuckiego 08.12.1992 r.

HISTORIA  KOŚCIOŁA

Kościół wczesnogotycki z XIII w. wzniesiony z kostki granitowej, przebudowany w XVII w. przy użyciu cegły. W 1303 roku wzmiankowany był jako filia parafii w Letninie, a w 1490 już jako kościół parafialny. Od lat trzydziestych XVI w. służył ewangelikom, którzy jednak zachowali późnogotycki tryptyk z figurą Marii, wzbogacając go w 1613 r. o manierystyczną obudowę i sceny pasyjne malowane przez Michaela Haentza z Choszczna. W 1697 r. przykryto wnętrza drewnianym pseudosklepieniem, wykonanym przez Michaela Pahla – miejscowego pomocnika młynarza z Brzeska. W 1814 r. spłonęła drewniana wieża, w latach 1817-1857 postawiono nową, ceglano-kamienną, z górną kondygnacją o konstrukcji szkieletowej wg projektu znanego architekta Karla Friedricha Schinkla. Dobudowano wtedy także kruchtę i zakrystię od południowej strony kościoła. W 1870 r. przeprowadzono renowację świątyni w duchu gotyckim.

W lutym 1945 roku, w wyniku działań wojennych, doszło do uszkodzenia zachodniego szczytu oraz zniszczenia dwóch ostatnich przęseł pseudosklepienia wraz z emporą zachodnią i organami. Po wojnie kościół powrócił pod jurysdykcję wspólnoty katolickiej. Pierwszą Mszę św. odprawiono tu 2 września 1945r.

W latach 1953-1955 rekonstruowano szczyt zachodni i wykonano nowe pokrycie dachu. W 1962 r. remontowano wieżę, następnie konserwowano wyposażenie i pseudosklepienia. W 1969 r. wymieniono pokrycie dachu z dachówki na blachę, w 1971 r. zbudowano nową emporę zachodnią. W latach 80. XX w. zrekonstruowano dwa przęsła stropu od zachodu. Od 2011 do 2015 r. konserwowano pseudosklepienia.

HISTORIA  BRZESKA

Brzesko to stara słowiańska wieś – owalnica, położona u stóp Brzeskiej Góry (88m.n.p.m.) – najwyższego punktu ziemi pyrzyckiej, w strefie Pojezierza Barlineckiego. Wykopaliska potwierdzają istnienie osady już w IX w. Przypuszcza się, że w 1124 r. przebiegała tędy, ze Stargardu do Pyrzyc misja chrystianizacyjna biskupa Ottona z Bambergu. Pod koniec XIII w. część Brzeska otrzymała Fundacja Maryjna ze Szczecina. Wtedy też wzniesiono pierwszy, granitowy kościół. Bujny rozkwit kultu maryjnego przerwała po 1534 roku reformacja, która trwała, aż do zakończenia II wojny światowej. Mimo tak długich czterech stuleci, na pewno niesprzyjających kultowi maryjnemu (luteranizm nie uznawał kultu maryjnego, ale doceniał rolę Matki Boga w dziele odkupienia), Apokaliptyczna Madonna przetrwała w tutejszym kościele i to nie opuszczając swego najbardziej eksponowanego miejsca na ołtarzu! Mało tego, właśnie w tym okresie kościół brzeski stał się prawdziwą perełką sztuki ludowej, będąc po dzień dzisiejszy jednym z najpiękniejszych nie tylko na Pomorzu Zachodnim, ale i w Polsce wśród tego typu obiektów.

Według spisu powszechnego z 1939r. w Brzesku mieszkało 768 osób. Spisano wówczas 62 gospodarstwa chłopskie z czego połowa powyżej 20 ha. Udokumentowano 27 zakładów rzemieślniczych i usługowych między innymi: trzech sklepikarzy, trzech restauratorów, trzech piekarzy, rzeźnika, młynarza, murarza, garncarza, dwóch stolarzy, kowala, dwóch cieśli, siodlarza, elektromechanika, kołodzieja, trzech sukienników, dwóch krawców i fryzjera.

1 lutego 1945 roku do Brzeska wjechały radzieckie czołgi 9 korpusu II armii pancernej gwardii generała Bogdanowa. Co prawda wioska nie została zniszczona, ale mocno ucierpiała część kościoła. I chociaż ostatnia niemiecka rodzina wyjechała dopiero 5 maja 1948 roku, to już na przełomie lutego i marca 1945 roku we wsi zaczęli osiedlać się pierwsi osadnicy polscy. Osiedlali się tu zdemobilizowani żołnierze I i II Armii Wojska Polskiego, Polacy wywiezieni w czasie okupacji na przymusowe roboty do Niemiec, a także Polacy zza Buga i z tak zwanej Polski centralnej.

Najbardziej masowe zasiedlenie miało miejsce w miesiącach wakacyjnych: w lipcu i w sierpniu 1945 roku. Osiedliło się wówczas w sumie 54 rodzin. Do Bożego Narodzenia zasiedlenie osiągnęło swój kres. W styczniu 1946 roku i w kolejnych miesiącach i latach odnotowano już tylko niewielkie zmiany i przemieszczanie.

Trudno było uwierzyć, że w pobliżu Brzeska przechodziła linia frontu, gdyż pola były obsiane i obsadzone ziemniakami, w sadach było mnóstwo owoców. Jesienne zbiory były podobno bardzo udane! Mimo trudności z mieleniem zboża, pierwsze chleby wypiekano w małych piecach chlebowych, które licznie budowano we własnym zakresie. W latach pięćdziesiątych uruchomiona została pierwsza piekarnia. Dużym powodzeniem cieszyła się kuźnia, zakład krawiecki i zakład szewski. Powojenne lata wolno, ale skutecznie podnosiły komfort życia mieszkańców.

Z dniem 1 lipca 1945 r. powstała gmina z siedzibą w Brzesku (przetrwała do 1950 roku). Ze wzrostem mieszkańców narodowości Polskiej, powstała polska szkoła. Jesienią 1946 r. utworzono Gminną Bibliotekę Publiczną z księgozbioru przywiezionego z biblioteki powiatowej z Lipian. W 1947 r. uruchomiono Ośrodek Zdrowia. Od 1949 roku działa (po dzień dzisiejszy!) klub sportowy LZS Sęp Brzesko.

Dopiero w 2006 roku Brzesko liczyło 773 mieszkańców, a więc o kilka osób więcej, niż przed wojną… Co gorsza, obecnie z każdym rokiem ubywa nas. Dane za ostatni, 2023 rok mówią o 677 osobach ZAMELDOWANYCH, ale faktycznie mieszkających jest znacznie mniej… Brzesko, podobnie jak większość wiosek i małych miast w tej części Polski, powoli, ale systematycznie wyludnia się.

LETNIN

O wsi wspominają dokumenty już w 1260 roku wymieniając rycerza Jan de Letenin, żyjącego w Ziemi Pyrzyckiej i Lipiańskiej. Ale znaleziska archeologiczne między innymi (kurhany, groby, narzędzia, ceramika) z epoki kamiennej, z okresu brązu, ceramika z okresu rzymskiego, wczesnośredniowieczny cmentarz szkieletowy na drodze do Brzeska, ustalają rodowód wsi na IV wiek przed naszą erą!

W 1484 roku właścicielem wsi byli bracia Borchard i Jarl von Schönning z Letnina a później ich spadkobiercy. Od końca XVI w. do roku 1913 Letnin był gniazdem rodziny sołtysiej Michaelis (z tej rodziny pochodził Fryderyk Michaelis, minister króla Fryderyka II oraz Jerzy Michaelis, kanclerz Niemiec w 1917 roku). Rodzina wymarła w drugiej dekadzie XX wieku. W 1939 roku Letnin zamieszkiwało 755 osób (obecnie tylko 296 zameldowanych).

2 marca 1945 od strony Pstrowic (a więc od południowego zachodu!) wjechały radzieckie czołgi. Rosjanie zastrzelili burmistrza Wilhelma Lipkę, powieszono nauczyciela z żoną i córką. W lipcu 1945 r. wysiedlono pierwszą partię Niemców, głównie starców i rodziny wielodzietne, zatrzymując zdolnych do pracy. Od jesieni 1945 r. przybywali pierwsi osadnicy z Polski. Pozostałych Niemców wysiedlono w maju 1946.

W 1945 roku funkcjonowała nazwa Latonino. Rok później zmieniono ją na Letninek. Dziś używamy nazwy LETNIN.

Wśród zabytków, które przetrwały zawieruchy historii należy wymienić:

– kościół z XIII wieku, zbudowany z granitowej kostki, orientowany, wzniesiony w stylu gotyckim, na planie prostokąta, jednonawowy z wieżą od strony zachodniej. W roku 1743, na skutek uderzenia piorunem wieża została zniszczona, a w latach 1769-1777odbudowana w konstrukcji ryglowej. Okazała barokowa wieża zwieńczona była ośmiobocznym hełmem zamkniętym latarnią. W 1871r. Przemurowano okna w szczycie wschodnim i w elewacji północnej, a w następnej kolejności okna w
elewacji południowej. Całość obiektu otynkowano. W tym czasie kościół zyskał także zachowany do dziś drewniany strop beczkowy oraz ławki kościelne i emporę chóralną. W wyniku działań wojennych wieża zachodnia, naruszona już wcześniej przez pożar w 1915r., zawaliła się. W latach 90-tych w miejscu zniszczonej wieży wzniesiono niewielką zakrystię. Kolejne prace przy obiekcie realizowane
były: w 1998r – wymieniono poszycie dachowe nad korpusem nawowym; w 2015r. – zamontowano nową drewnianą sygnaturę; w 2024r. – odrestaurowano elewację zewnętrzną oraz dwa witraże od strony wschodniej.

– dwór z przełomu XIX i XX wieku, piętrowy z poddaszem i płaskim dachem zwieńczonym krenelażem, o skromnym detalu neogotyckim, na frontowej ścianie sterczyny i blanki, oraz czarująca wieża oktagonalna (ośmioboczna). Dwór należał do rodziny młynarzy, Ottona i Liny Haberle. Po wojnie przez pewien czas należał do wojska, później mieściła się tu szkoła.

– chałupy z szachulca, z czarną kuchnią (bez okien) – typowe domy pyrzyckie.

MECHOWO

Osada na tych terenach istniała już w epoce kamienia łupanego, o czym świadczą wykopaliska archeologiczne. Pierwsze wzmianki o istnieniu wioski pochodzą z roku 1227r. Dziś zamieszkuje tu 166 osób. Najokazalszym obiektem we wsi jest kościół św. Michała Archanioła. to najstarsza, późnogotycka ceglana budowla w tym rejonie Pomorza z początku XVI w. Przy kościele wznosi się neogotycka wieża z 1911. We wnętrzu kościoła znajdziemy nie lada skarby. A są to:

– polichromowany strop z fasetami z lat 1738-39, przemalowany w 1937r.
– neogotycka nastawa ołtarzowa z początku XX w.
– manierystyczna ambona z 1604r.
– późnoromańska chrzcielnica najprawdopodobniej z końca XIII w.
– epitafium – płyta nagrobna Petera von Küssow z 1612r. w zbroi, otoczonego herbami von Kussow, von Billerbeck, von Schöning i von Marwitz.

Warto też zauważyć piękny drzewostan stanowiący park pałacowy. To oprócz nielicznych budynków gospodarskich jedyna pozostałość po nieistniejącym dziś pałacu…

Właścicielami majątku w XIV wieku byli von Schoeningowie. Następnie przejęła ją rodzina von Heyden-Linden. Ostatnią właścicielką była Klara von Hyden-Liden z domu Cranach.